Schrijven is heel iets anders dan ondernemen. Maar je laat je niet klein krijgen. Je hebt jezelf beloofd dat je boek er komt en nu je eenmaal bezig bent, krijg je de smaak te pakken. Elke ochtend sta je een uur eerder op en sluit je op in je kantoor. Supergeconcentreerd zit je op je laptop te tikken, terwijl je personeel langzaam binnendruppelt. Je boek vordert gestaag, maar er komt zeker een moment waarop je wilt weten wat anderen ervan vinden. Vraag in dat geval feedback op je tekst.
Bijvoorbeeld als het aantal pagina’s maar toeneemt, terwijl je nog lang niet uitgeschreven bent. Waar gaat het heen? Of je vraagt je af of je wel boeiend genoeg bent; of je de aandacht van de lezer wel vast kunt houden. Moet je er misschien wat meer jargon tegenaan gooien? Of zou de lezer het juist beter begrijpen als je meer praktijkvoorbeelden toevoegt?
‘Vraag feedback op je tekst,’ zeggen ze thuis als je het erover hebt. Maar hoe vind je iemand? Van wie kun je goed commentaar verwachten? Het is tijd voor proeflezers, ook wel meelezers genoemd.
Hoe vind je meelezers?
Verreweg de meeste mensen laten hun teksten als eerste lezen door iemand in hun naaste omgeving. Kijk eens om je heen, dan vind je vast wel iemand die je kan helpen. Er zijn grofweg vier soorten proeflezers te vinden.
- Iemand die dichtbij je staat
Het voordeel van een echtgenote, zoon, goede vriendin of buurman is dat ze meestal zonder uitzondering heel enthousiast zijn over wat je hebt geschreven. Realiseer je wel dat deze feedback meestal niet gaat over de kwaliteit van je teksten, maar over jouw inspanning van het schrijven zelf. Vooral als je net begint, kun je deze positieve ondersteuning goed gebruiken.
- Iemand die zelf veel leest
Voor feedback over de opbouw van het boek, de structuur van de hoofdstukken en over je schrijfstijl kun je zoeken naar mensen in je omgeving die graag lezen. Ze kunnen je manuscript vergelijken met andere boeken die zij hebben gelezen. Je kunt ze vragen of ze je redenering kunnen volgen, maar ook of ze ergens in het boek beginnen in te dutten. Dat is dan een plek waar je misschien iets meer uit de kast moet trekken om de lezer te blijven boeien.
- Iemand van wie je verwacht dat hij goede kritiek geeft
Nog een stapje verder gaat het wanneer je je teksten voorlegt aan mensen in je omgeving die zich professioneel bezig houden met taal. Denk aan: docenten, journalisten, PR-medewerkers, studenten Nederlands.
- Iemand die weet waar je het over hebt
Omdat je vakgericht schrijft, kun je ook eens rondkijken binnen je bedrijf of onder vakgenoten. Het voordeel is dat je in dit geval vooral de inhoudelijke aspecten van je boek kunt toetsen: ben je volledig? Klopt je verhaal met de praktijk?
De juiste feedback op je tekst
Afhankelijk van wat je weten wilt over je tekst, zoek je iemand die daarbij past. De ene meelezer let op de punten en de komma’s, de andere is meer gericht op de logica in de structuur en een derde is vooral gericht op de diversiteit in de tekst. Al naar gelang je mensen beter kent, kun je ze vragen op iets specifieks te letten, op een bepaald aspect van je boek of schrijfstijl.
- Wil je de structuur van je boek laten beoordelen? Vraag dat aan iemand van wie je weet dat hij of zij goed is in het vasthouden van de grote lijnen.
- Wil je je boek vooral technisch laten beoordelen: of je voldoende informatie geeft, of er geen losse eindjes zijn die de lezer met vragen achterlaten, vraag dan een ervaren lezer die niet zoveel van het onderwerp af weet. Geef hem je concrete vragen mee.
- Vraag je je af of je stijl wel in orde is, of er niet teveel taalfouten in staan? Vraag dan iemand die gedetailleerd leest en taalkundig voldoende onderlegd is om daarnaar te kijken.
Je begrijpt ondertussen dat de feedback die een meelezer je zal geven niet alleen afhangt van de interesses en capaciteiten van de persoon zelf, maar ook van de leesopdracht die je hem of haar meegeeft. Ga dus voordat je proeflezers gaat zoeken bij jezelf na welke feedback je concreet zou willen hebben op je tekst. Des te gerichter je een meelezer instrueert, des te groter de kans dat je de feedback krijgt die je nodig hebt.
Hoeveel feedback op je tekst?
In het begin kan het zijn dat je een drempel voelt om mensen te vragen mee te lezen. Je hebt zo lang alleen aan je boek gewerkt, dat het moeilijk kan zijn om het ineens aan een derde te laten zien. Het kan ook zijn dat je concurrentiegevoelig materiaal verwerkt hebt of hebt geschreven, en dat je bang bent dat iemand daarmee aan de haal gaat. Als je echter iemand serieus vraagt om hulp bij het tot stand komen van je boek, zal hij daar vaak vereerd door zijn en je graag bijstaan. Als je eenmaal over die eerste drempel heengestapt bent, wordt het al gemakkelijker om een tweede persoon te vragen. Ons advies is echter om niet te veel meelezers te vragen, want dan heb je de kans dat je veel meningen te verwerken krijgt en dat kan ook weer tot verwarring leiden. Bedenk wat je wilt weten over je boek en selecteer zorgvuldig de mensen van wie je verwacht dat ze een eerlijk oordeel zullen geven.
Meelezers kunnen je dus helpen je boek naar een hoger niveau te tillen of je bevestigen in je idee dat je op de goede weg bent. Overigens kan het heel verhelderend werken als je zelf ook eens als proeflezer optreedt voor een mede-ondernemer. Het maakt je bewuster van wat er bij het schrijfproces allemaal gebeurt.
Meelezers zijn niet hetzelfde als een redacteur
Vraag feedback op je tekst aan meelezers. Het mag echter duidelijk zijn dat zij alleen een eerste kwaliteitscontrole vormen voor je boek. Hun feedback kan nooit de laatste redactieslag vervangen, die voor elk boek noodzakelijk is. Zeker voor een boek dat je status als ondernemer en de marketing van je bedrijf moet ondersteunen.
Een professionele redacteur zal op een aantal niveaus naar je tekst kijken: naar de opbouw, de rode draad van het hele boek. Daarna zakt hij een niveau lager: kijkt naar de opbouw van de hoofdstukken, zitten die logisch in elkaar, zijn ze boeiend genoeg: gebruik je verschillende tekst- en beeldelementen? Op nog een volgende laag komt je stijl aan de orde: is die wel consequent, is het niet te spreektalig, spreek je je lezer steeds op dezelfde manier aan, gebruik je veel herhalingen, heb je stopwoordjes. En ten slotte zoemt hij in op de grammatica, spelling en interpunctie.
Als je serieuze plannen hebt met je boek, huur je een redacteur in voordat je de tekst naar een vormgever stuurt of laat inlopen in het template van een POD-uitgever. De kosten calculeer je mee in de prijs die je voor je boek vraagt.
Wil je ondersteuning bij het schrijven?
